Szukając Boga (X): zrozumienie sensu wyrzeczenia - drogą do wolności

[caliah]

Co jest naszą wolnością, a co zniewoleniem?

 

 

Sztuka wyrzeczenia

 

Sięgać po to, co ubogaca

 

Mądra troska o ducha i o ciało polega na opanowaniu sztuki wyrzeczenia. Kto nie potrafi rezygnować, ten nigdy mądrości nie zdobędzie. Rezygnacja z rzeczy dobrych, ale tuczących człowieka, stoi u podstaw zdrowia ciała i ducha. Starożytni chrześcijanie żyli tą zasadą i czuwali, by sięgać po to, co ich ubogaca, a nie niszczy.

Stróżem tej mądrości była praktyka postu. Nie rozumiano go jednak jedynie jako wstrzymanie się od jedzenia mięsa. Szukano w nim mądrości, która polega na tym, by się nie dać złapać na przynętę. Połknięcie przynęty z haczykiem jest równoznaczne z utratą wolności. Dziś w imię tak rozumianej wolności ginie bardzo wielu ludzi. Starożytni chrześcijanie mieli obok siebie świat pogański, który na ich oczach ginął właśnie z powodu braku wewnętrznej dyscypliny. Konsumpcjonizm niszczył starożytnych Rzymian i Greków.

Bazyli Wielki w swych homiliach wielokrotnie powraca do mądrości wyrzeczenia. Odczytał całą Biblię szukając bohaterów wyrzeczenia i tych, którzy przegrali szczęście z powodu jego braku.

 

Tracąc wolność

 

Dramat rozpoczął się w raju. Ewa i Adam zlekceważyli zasadę wyrzeczenia. Sięgnęli po przynętę i stracili wolność, oni i wszystkie ich dzieci. A więc już w pierwszym dramacie człowieka jest wpisana wielka waga mądrości wyrzeczenia.

 

Ale ten błąd niewielu nauczył. W kolejnych pokoleniach popełniano go coraz częściej. Naśladowano ojca Adama. To brak wyrzeczenia doprowadził do tragedii potopu, a następnie do tragedii Sodomy i Gomory. Podobnie przez brak wyrzeczenia stracił błogosławieństwo Boże Ezaw, oddając je w chwili głodu za miskę soczewicy swemu bratu Jakubowi. Jedna decyzja, a skutki nieodwracalne. A ile razy Izraelici na pustyni byli karani za szemranie oparte na braku wyrzeczenia i na tęsknocie za miskami pełnymi jedzenia, jakie zostawili w Egipcie?

Biblijni bohaterzy wyrzeczenia to Mojżesz, który przez długi post zbliżał się do Boga na Synaju, Anna matka Samuela, która postem i modlitwą wyprosiła syna, niezwyciężony Samson, budzący grozę wśród wrogów, Eliasz, wędrujący na górę Horeb. Prorok Elizeusz szukający w czasie suszy gościny u Szunamitki. Daniel, który poszcząc w jaskini nauczył nawet lwy pościć. Niniwici, którzy postem ubłagali miłosierdzie dla siebie i miasta. Jan Chrzciciel, wielki autorytet moralny szanowany nawet przez faryzeuszy. Sam Chrystus, który przygotowany trwającym przez czterdzieści dni postem stoczył zwycięską walkę z pokusami.

 

Wyłącznie rezygnacja

 

Bazyli dostrzega wiele wartości wyrzeczenia. Post to pomnożenie domów, matka zdrowia, wychowawca młodzieży, ozdoba ludzi w podeszłym wieku, dobry towarzysz podróżnych, stróż bezpieczeństwa domowników. Nie podejrzewa mąż zasadzki na małżeństwo, widząc żonę zdolną do wyrzeczenia, nie więdnie z zazdrości żona widząc męża, którego stać na wyrzeczenie. Kaznodzieja pyta: Kto pomniejszył majątek przez post? Niczego nie braknie ci w domu z powodu postu.

Niewłaściwe podejście do wyrzeczenia skoncentrowanego wyłącznie na rezygnacji z jedzenia wiedzie do zakłamania. Nie chodzi bowiem o samo wstrzymanie się od pokarmów. Przebaczenie jest sto razy ważniejsze niż post od mięsa. Bazyli pyta: Mięsa nie jesz, a brata nienawidzisz? Wina nie pijesz, a nieczystości folgujesz? Czekasz na jedzenie aż do wieczora, a dzień spędzasz w sądzie, prawując się z bratem? Nadaremnie się trudzisz, jeśli gnębisz ciało, a nie udzielasz pomocy potrzebującym.

 

Zrozumieć sens postu

 

Ważny jest też społeczny wymiar postu. Bazyli wołał: Gdyby wszyscy brali wyrzeczenie za doradcę w postępowaniu, nic by nie stało na przeszkodzie, aby pokój panował na całej ziemi. Nie przygotowywano by broni, nikt by nie siedział w więzieniu, nie byłoby gangów, złodziei, donosicieli. Gdyby rządziło wyrzeczenie, życie nie byłoby tak pełne jęków i smutków. Ono jest mistrzem, a kto go słucha staje się wolny od chciwości, oszustwa, nieumiarkowania.

Żyjemy w pokoleniu, które zlekceważyło wyrzeczenia. Niewielu ludzi rozumie sens postu w wymiarze ewangelicznym. Najczęściej jest on postrzegany z punktu widzenia medycyny, jako dieta zalecona przez lekarza. Nie jest natomiast uznawany jako zalecenie samego Boga, podane w trosce o nasze dobro. Post oderwany od religijnej motywacji zostaje spłaszczony jedynie do troski o zdrowie ciała lub o zgrabną sylwetkę. On nie uwzględnia duchowego wymiaru człowieka. Tym bardziej nie bierze pod uwagę samego kontaktu z Bogiem.

 

Tymczasem modlitwa i post stanowią nierozerwalną całość. Wielu skarży się, że ich modlitwy nie są skuteczne. Często tu jest sekret tej małej skuteczności. Spotkanie z Bogiem wymaga wyrzeczenia, oczyszczenia i otwarcia ducha. Trzeba to odkryć osobiście. Wszelkie bowiem wyrzeczenie jest uzasadnione jedynie wówczas, gdy jest całkowicie dobrowolne. Jakiekolwiek przymuszanie do wyrzeczenia niszczy jego wartość. Dlatego pierwszym krokiem w kierunku poznania, czym tak naprawdę jest wyrzeczenie, jest dobrowolna rezygnacja z pewnych wartości. Jeśli rezygnacja jest podyktowana ważnym motywem, wydaje owoce, a pierwsze ich zebranie odsłania ich wielką wartość. Tego, kto tego doświadczy, nie trzeba już wzywać do wyrzeczenia, on sam o nie zabiega jako narzędzie pozyskiwania wyższych wartości.

 

Szturm do nieba w połączeniu z wyrzeczeniem

 

Ojciec, który rozpoczął szturm do nieba o zdrowie syna, rezygnuje z palenia papierosów. Już po kilku tygodniach sam poczuł się lepiej. Powiedział wówczas do żony: "Widzę, że mnie jeszcze na coś stać". Każdą myśl o papierosie zamieniał w modlitwę, czyli męską rozmowę z Bogiem, prosząc o zdrowie synka. Po trzech miesiącach lekarze stwierdzili, że jest poprawa. Radość była pełna, gdy po siedmiu miesiącach uznano, że dziecko jest zdrowe. Ale to był początek. Ojciec nie tylko nie wrócił do papierosów, lecz zaczął rozmawiać z Bogiem o wielu sprawach swoich i bliskich. Stopniowo uwalniał się od innych uzależnień. Powiedział: "Każdego dnia dziękuję za zdrowie synka, ale też dziękuję Bogu za to, że w połączeniu wyrzeczenia z modlitwą wyzwoliłem się od odmawiania pacierzy i rozmawiam z Bogiem tak samo, jak z moim ojcem. Sam nie wiem, co jest większym cudem, zdrowie synka, czy moje spotkanie z Bogiem".

 

Wyrzeczenie – warunek wolności

 

Obowiązek postu, traktowany jako "muszę", należy zamienić na "chcę", i dostrzec ukrytą w nim mądrość. To powinno być zawsze wyrzeczenie się czegoś, na co mamy ochotę. Po pewnym czasie dostrzeżemy, że to wyrzeczenie jest warunkiem wolności. Jakże śmiesznie brzmią wówczas uzasadnienia tych, których nie stać na wyrzeczenie. Oni bowiem najczęściej odwołują się właśnie do wolności. Ich hasło życiowe można usłyszeć na każdym kroku: "Robię to, na co mam ochotę". Jednak sygnalizuje ono wielki stopień zniewolenia. Wiadomo, że ten, kto nie jest w stanie wyrzec się swoich pragnień, jest ich niewolnikiem i o wolności może jedynie głośno mówić, jako o wartości w rzeczywistości nieosiągalnej przez niego. Wolność bowiem nie polega na tym, że robię to, na co mam chęć, ale na tym, że umiem zrezygnować nawet z tego, na co mam wielką ochotę.

 

W innym rozważaniu sygnalizowałem dowartościowanie ofiary w życiu starożytnych chrześcijan. Wyrzeczenie jako mądrość jest warunkiem odkrycia wartości ofiary, która zawsze jest darem miłości. Ojciec rezygnujący z palenia kierował się miłością do swego dziecka. Pragnął uczynić swą modlitwę skuteczniejszą. To była autentyczna ofiara, choć jej tak nie nazwał.

 

ks. Edward Staniek

 

 

Sztuka wyrzeczenia