Przetacznik: przemiana materii, wątroba, kamica żółciowa

[Ismer]

Przetacznik - Veronica (Scrophulariaceae)

 

Do celów leczniczych wykorzystuje się różne gatunki przetacznika:

 

1. Przatacznik perski - Veronica persica - roślina wieloletnia dorastająca do 40-45 cm wys. łodyga pełzająca po ziemi lub wznosząca się, rozgałęziona, z dwoma rzędami odstających włosków; liście jajowate, brzegiem karbowanopiłkowane, owłosione, prawie siedzące; kwiaty na długich, cienkich szypułkach, umieszczonych w kątach liści, 4-płatko= we, niebieskie, w gardzieli żółte; pręcików 2; owoc - torebka. Roślina rośnie na polach, ugorach, wzgórzach, w ogrodach i w lasach; pospolita w całym kraju.

 

2. Przetacznik lekarski - Veronica off. - bylina o pełzających, zakorzeniających się pędach, gęsto owłosionych; liście jajowate lub eliptyczne, brzegiem karbowane, krótkoogonkowe; kwiaty niebieskie; płatki korony żyłkowane w kolorze lila; kwiaty w wężowatych, długich gronach, 4-płatkowe; pręcików 2. Roślina pospolita; rośnie w lasach, w zaroślach, na niskich łąkach i polanach, wzgórzach, w sadach, na wrzosowiskach i na pastwiskach.

 

3. Przetacznik kłoskowy - Veronica spicata - roślina wieloletnia dorastająca do 40 cm wys.; łodyga owłosiona; liście szarawozielone, owłosione, dolne jajowate lub eliptyczne, górne - lancetowate; kwiatostan -- gęste, pojedyncze grono w postaci kłosa; korona czteropłatkowa; płatki korony niebieskawo-fioletowe lub błękitne. Rośnie na łąkach, przy lasach, na wzgórzach, w zaroślach, na ugorach przyleśnych i zaniedbanych polach.

 

4. Przetacznik bobowniczek - Veronica becca bunga - bylina do 60 cm wys.; łodyga podnosząca się, w dole w międzywęźlach ukorzeniająca się; liście lśniące, okrągławe lub nieco wydłużone, tępe, krótkoogonkowe, brzegiem płytko falowane; kwiaty błękitne, ciemno prążkowane, 4—płatkowe, z dwoma pręcikami, zebrane w luźne grona osadzone na szypułkach wyrastających w kątów liści; owoc - torebka. Rosnę nad brzegami wód płynących, przy leśnych źródłach itp. Kwitnie od maja do września. Nasiona roznoszone są przez wodę - hydrochoria.

 

Surowiec.

Surowcem jest ziele przetacznika - Herba Veronicae lub ziele wraz z korzeniem - Herba cum radicibus Veronicae, które zbiera się w początkach lub w czasie kwitnienia i suszy w temp. 20-40o C.

 

Skład chemiczny.

Przetaczniki zawierają duże ilości irydoidów (aukubiną, ladrozyd, wernikozyd), mannitol, flawonoidy, beta-sitosterol, garbniki, gorycze, saponiny, olejek eteryczny, kw. wanilinowy, kw. ferulowy, kw. kawowy, śluzy, witaminy, sole i inne.

 

Działanie.

Przetaczniki wywierają wpływ ochronny na miąższ wątroby (irydoidy), wykrztuśny, przeciwkaszlowy, moczopędny, żółciopędny, rozkurczowy, uspokajający, odtruwający; regulują wypróżnienia i przemianę materii; pobudzają wydzielanie soków trawiennych i apetyt.

 

Wskazania: uszkodzenie wątroby (marskość, stłuszczenie), kamica i zapalenie pęcherzyka żółciowego, stany zapalne wątroby i trzustki, nieżyt jelit i żołądka, kaszel, przeziębienie, nieżyt dróg oddechowych, choroby skórne i zakaźne, zaburzenia przemiany materii, zatrucia, zaburzenia trawienia.

 

Napar: 2 łyżki przetacznika zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 4-5 ml, 5-6 kg - 7-3 ml, 7-8 kg - 10-11 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 12-14 ml, 15-20 kg - 21-28 ml, 25-30 kg - 35-42 ml, 35 - 40 kg - 50-57 ml, 3-4 razy dz.

 

Rp. 1

Ziele przetacznika - 2 łyżki

Ziele poziewnika - 1 łyżka

Liść babki - 1 łyżka

Korzeń lub ziele mniszka - 1 łyżka

Kłącze perzu - 1 łyżka

Korzeń łopianu - 1 łyżka

Liść mięty - 2 łyżki

Kłącze tataraku - 1 łyżka

Ziele dziurawca - 1 łyżka

Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieci - patrz napar z przetacznika.

 

Wskazania: bóle, stany zapalne i niewydolność wątroby, uszkodzenie miąższu wątroby, kamica i zapalenie pęcherzyka żółciowego, zastoje żółci, nieżyt żołądka i jelit, niestrawność, zaparcia, zaburzenia przemiany materii i trawienne.

 

Rp. 2

Ziele przetacznika - 1 łyżka

Ziele świetlika - 1 łyżka

Liść bobrka - 1 łyżka

Ziele centurii - 1 łyżka

Ziele krwawnika - 1 łyżka

Ziele lub kwiat wrotyczu - 1 łyżka

Ziele glistnika - 1 łyżka

Ziele bylicy posp. lub piołunu - 1 łyżka

Wymieszać. Przyrządzić i pić jak wyżej.

 

Wskazania: wszelkie schorzenia wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych (bańki wątrobowo-trzustkowej także) i śledziony; nieżyt żołądka i jelit, bóle brzucha, zaburzenia trawienia, brak łaknienia, osłabienie, zaburzenia metaboliczne, bolesne i skąpe miesiączkowanie połączone z upławami, zaparcia, choroby zakaźne, zapalenie przydatków.

 

Uwaga: mieszanki zawierają zioła, które nie powinny być zażywane przez kobiety ciężarne i matki karmiące piersią.

 

źródło: dr H. Różański

[Ismer]

Przetacznik leśny (lekarski) – Veronica officinalis Linne (Plantaginaceae, dawniej Scrophulariaceae) niegdyś był w Polsce popularnym ziołem, obecnie znanym tylko przez niektórych zielarzy. Jednakże za granicą w niektórych krajach, np. w Szwajcarii i Niemczech można spotkać surowiec w handlu, jak i ciekawe mieszanki ziołowe zawierające ziele przetacznika. Herba Veronicae (Ehrenpreiskraut) jest objęty przez Deutscher Arzneimittel Codex z 2004 r. Przetacznik leśny występuje w Polsce w stanie dzikim, w lasach, na polanach, przy pastwiskach.

 

W polskiej fitoterapii ziele przetacznika było używane w leczeniu dny (artretyzmu, podagry) oraz nieżytów układu oddechowego, rzadziej stanów zapalnych układu moczowego i przewlekłych chorób skóry. Polecano dodawać miód do naparu z ziela przetacznika. Z praktyki wnioskuję, że nie ma zagrożenia przedawkowania naparu. Herbatkę z przetacznika można pić szklankami kilka razy dziennie.

 

Bardzo korzystnie działa przemywanie skóry naparem (z suchego lub świeżego ziela) i maceratem ze świeżego ziela (zmielone ziele zalać wodą przegotowaną chłodną, zostawić na 6-8 godzin, przecedzić) przy wypryskach nieznanego pochodzenia, atopowym zapaleniu skóry, owrzodzeniach troficznych, trądziku pospolitym, trądziku różowatym, suchym zapaleniu skóry.

Wodny wyciąg z przetacznika działa na skórę przeciwzapalnie, odżywczo i odkażająco. Wspomaga procesy odnowy i odtruwania komórek skóry.

 

Napar z suchego ziela przetacznika lub macerat ze świeżego przemielonego ziela przetacznika wzmaga wydalanie moczu i potu oraz szkodliwych produktów przemiany materii. Wzmaga wydzielanie żółci, reguluje wypróżnienia.

Leczy zaburzenia trawienne, nieżyty oskrzeli i płuc, wzmaga odporność.

Zwiększa wydalanie związków azotowych z moczem i potem oraz niektórych szkodliwych metabolitów z żółcią. Podany z miodem łagodzi kaszel, wzmacnia i poprawia wentylację płuc. Rozszerza oskrzela, pobudza ruchy migawkowe nabłonka w drogach oddechowych, przez co ułatwia odkrztuszanie i oczyszczanie błon śluzowych. Kwasy fenolowe, alkohole cukrowe, irydoidy i fitosterole mają właściwości przeciwzapalne, przeciwdroboustrojowe, odtruwające, przeciwbólowe oraz żółciopędne i moczopędne.

Ochraniają miąższ wątroby przed uszkodzeniem chemicznym.

Przetacznik łagodzi objawy alergii.

Irydoidy działają przeciwreumatycznie.

Macerat i napar z ziela przetacznika wspomagają leczenie wrzodów żołądka i jelit, szczególnie w połączeniu z lukrecją (korzeń lukrecji).

 

Napar zastosowany na oczy działa podobnie jak wyciągi ze świetlika: przeciwzapalnie, antyseptycznie i lekko ściągająco. Napar z przetacznika może zastąpić napar ze świetlika i może być użyty w okładach do leczenia zapalenia spojówek i powiek, podrażnień gałki ocznej, łagodzenia objawów zmęczenia oczu.

Przetacznik wspomaga ustępowanie worków i cieni pod oczami (codzienne okłady z naparu 30-minutowe przez 7 dni).

 

Ziele przetacznika zawiera glikozydy irydoidowe – ok. 1 % (veronikozyd, katalpol, ladrozyd, verprozyd, mussaenozyd), flawonoidy ok. 0,7-1% (glikozydy luteoliny), fenolokwasy (chlorogenowy, kawowy, cynamonowy), saponiny trójterpenowe.

 

Przetacznik perski – Veronica persica Poiret = Veronica tournefortii Gmelin należy do rodziny trędownikowatych – Scrophulariaceae. Rośnie pospolicie na polach, ogrodach, nieużytkach, na łąkach śródleśnych i pastwiskach. Kwitnie od kwietnia do października. Kwiaty o 4 płatkach barwy niebieskiej. Pochodzi z Azji Mniejszej. W XIX wieku rozpowszechnił się po całej Europie. W Szwajcarii również pospolity (niem. Persischer Ehrenpreis, fr. Veronique de Perse, ital. Veronica comune, retorom. Veronica-giat).

 

Surowcem jest kwitnące ziele przetacznika perskiego – Herba Veronicae persicae, suszone w ciemnym pomieszczeniu. Jest to surowiec irydoidowy, wrażliwy na światło. Przechowywać w światłoszczelnych pojemnikach.

 

W zielu przetacznika perskiego znaleźć można katalpol (catalpol, 6-O-isovanilloyl catalpol), katalpozyd i aukubinę, ponadto izoakteozyd, akteozyd, lawandulifoliozyd =lavandulifolioside veronikozyd, amfikozyd, verminozyd, verprozyd; flawonoidy (apiginin 7-O-neohesperidoside, hydroxy flavone, kamepferol-7-O-B-D-glucopyranoside, metoxyflavone, quercetin (3΄, 4΄, 5, 7-tetramethyl ether)), fenolokwasy (kwas cynamonowy, benzoesowy), dulcytol.

 

Działanie lecznicze.

Za sprawą obecności w surowcu irydoidów i kwasów fenolowych: rozkurczowe (spazmolityczne), ochronne na miąższ wątroby (w tym przeciwko mikotoksynom) – hepatoprotekcyjne; ochronne na komórki nerwowe – neuroprotekcyjne; przeciwzapalne, moczopędne (diuretyczne), przeciwbakteryjne.

 

Wskazania: zatrucia mikotoksynami, grzybami; uszkodzenie wątroby, stan zapalny wątroby, wirusowe zapalenie wątroby; stany skurczowe układu żółciowego, marskość i stłuszczenie wątroby (przetacznik łączyć z ostropestem, karczochem, kurkumą, choliną, inozytolem, betainą, witaminami z grupy B, z niezbędnymi nienasyconymi kwasami tłuszczowymi, zielem rzepiku).

Uszkodzenia układu nerwowego (łączyć z innymi ziołami neuroprotekcyjnymi, np. miłorzębem, widłakami, nachyłkiem, witanią), choroby reumatyczne (łączyć z hakoroślą, jesionem, wierzbą, gaultherią); osteoporoza (łączyć z ziołami krzemionkowymi i ranelinianem strontu, juką, hakoroślą, kozieradką, buzdygankiem, Cyanotis arachnoides).

Choroby alergiczne (łączyć z krwawnikiem, rokitnikiem, widłakiem, ruszczykiem).

Stany zapalne spojówek i naczyniówki, zapalenie siatkówki (łączyć z ziołami bogatymi w antocyjany i flawonoidy).

Stany zapalne narządów płciowych (łączyć z juką, hakoroślą, wierzbą, witanią, Sarsaparilla – Smilax).

 

Dawkowanie i preparaty:

1. Napar z przetacznika perskiego – Infusum Veronicae persicae: 2 łyżki ziela świeżego lub suchego zawsze rozdrobnionego zalać 1-2 szklankami wrzącej wody, parzyć pod przykryciem 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance naparu. Stosować też do przemywania schorzeń skórnych (stany zapalne), okładów na oczy i płukania narządów płciowych (infekcje, podrażnienie). Przy zapaleniu oskrzeli, płuc, gardła – 4 razy dziennie po 1/2 szklanki, najlepiej z dodatkiem propolisu i miodu. Przy gorączce łączyć z gaultheria, wiązówką, topolą, lipą, wrotyczem, jesionem i słodzić sokiem malinowym.

 

2. Intrakt przetacznikowy – Intractum Veronicae persicae: 1 część świeżego rozdrobnionego ziela zlać 5 częściami gorącego alkoholu 50-60%, macerować 7 dni, przefiltrować. Przechowywać w ciemnym miejscu, szczelnie zamknięty. Zażywać po 5-10 ml 2 razy dziennie.

 

Można podawać dzieciom i kobietom w ciąży.

 

źródło: dr. H.Różański

 

Sok z przetacznika lekarskiego można kupić u p. J.Wolskiej z Wieliszewa (Dębowe Wzgórze, Dermesa) - polecam, bo preparaty od nich przetestowałam na sobie i rodzinie i wiem, że są skuteczne.