Panteon - Njord

15 Lutego 2019

Njörd

Njord to jeden z niewielu znanych nam z imienia Wanów. Tradycyjnie uważany za brata i kochanka Nerthus, był ojcem Freja i Freji.

Prawdopodobnie wśród Wanów pełnił funkcję podobną do tej, jaką pomiędzy Asami piastował Odyn, stąd nazywano go Vanagud (bogiem-Wanem).

Njorda kojarzy się z morzem, wodami lądowymi, wiatrami, rybołówstwem oraz szerzej urodzajem, bogactwem; patronuje też podróżom i przysięgom.

W strofach 23-24 „Gylfaginning” czytamy, że Njord rządzi kierunkiem wiatrów, ucisza morze, należy go wzywać przy podróżach morskich i rybołówstwie. Jest tak bogaty i zasobny, że może dawać ludziom pomyślność i urodzaj ziemi.

Z kolei 16 strofa „Pieśni Grimnira” podaje, iż Njord to: Wódz mężów, bez błędów bóg.

Podobnie jak jego dzieci, Njord został wyznaczony po zawarciu pokoju z Asami na kapłana i ofiarnika bogów.

Siedzibą Njorda pozostaje Noatun, opisywane jako wyspa, bądź nadmorska kraina. Co ciekawe, Noatun stanowiło początkowo fragment Wanaheimu, ale po zawarciu pokoju między Wanami i Asami zostało przeniesione gdzieś w okolice Asgardu.

Choć Njord pojawia się w kilku opowieściach, takich jak ta o małżeństwie ze Skadi w ramach zadośćuczynienia za śmierć jej ojca Thjaziego, czy zalotach Freja do Gerdy oraz jest wspominany w „Pieśni o Wafthrudnirze”, „Kłótni Lokiego”, „Pieśni Grimnira, „Wyprawie Skirnira”, „Pieśni o Trymie”, licznych sagach i paru miejscach „Eddy prozaicznej”, wszędzie znajdujemy jedynie szczątkowe informacje na jego temat.

Snorri Sturluson wymienia Njorda w „Sadze o Ynglingach” jako jednego z pierwszych, legendarnych królów, którego panowanie miało być okresem wyjątkowej prosperity i pokoju. Stanowi to odwołanie do tradycyjnego łączenia Njorda z bogactwem, jak ma to miejsce w określającym go przydomku "fegiafa gud" (dający bogactwo) czy powiedzeniu "bogaty jak Njord". Nasuwa się tu analogia do obecnej w wielu mitologiach idei złotego wieku. Nie było to skojarzenie obce dawnym Islandczykom, którzy w pierwszych opracowaniach mitologii rzymskiej nazywali Saturna imieniem Njorda.

Władca Noatun należy do bogów, którzy przetrwają Ragnarok. Dowiadujemy się o tym, jak również o jego zagadkowym pochodzeniu/stworzeniu z 39 strofy „Pieśni o Wafthrudnirze”:

"W Wanaheimie stworzyli go wiedzy pełni
Władcy i dali go w zakład bogom,
Przy końcu świata wróci on do domu,
Do wiedzy pełnych Wanów."

Njord należy do bogów najczęściej wymienianych w słowach toastów i przysiąg, gdzie występuje nawet przed Odynem. Napisana przez Sturle Þórðarsona, bratanka Snorriego Sturlusona, saga o królu Norweskim Hakonie „Hákonar saga Hákonarsonar” przytacza tekst toastu: en sidan Njardar full ok Freys full til ars ok fridr (do Njorda i Freya za pomyślność i urodzaj). Z kolei w powstałej w XIII wieku, opisującej VIII-XII wieczne wydarzenia związane z zasiedleniem Islandii „Landnamabok” pojawia się tekst przysięgi składanej na pierścień: Hjalpi mer sva Freyr ok Njordr ok hinn almattki ass (Tak mi dopomóż Freju, Njordzie i wszechmocny Asie).

Warto tu dodać, że przysięgi, podczas których wzywa się imion Njorda i Freja zwyczajowo składa się na pierścień lub czasem bransoletę. Ma to symbolizować niejako zatoczenie kręgu: od złożenia przysięgi, przez prowadzące do jej realizacji czyny, aż do wypełnienia przyrzeczenia i uczynienia go faktem.

Samo imię Njorda badacze wyprowadzają z tego samego źródłosłowu co Nerthus, czyli rekonstruowanego pragermańskiego Nerþuz, kojarzonego z siłą i mocą. Imię władcy Noatun pojawiało się w licznych kenningach.

Nazywano go bogiem zaprzęgów, potomkiem Wanów, Wanem, darzącym bogiem oraz ojcem Freji i Freja. Jego imię stanowiło kenning dla wojownika - Njord koni toczących się fal - oznacza żeglarza. Gąbki morskie nazywano w staronordyckim Njarðarvöttr – rękawiczkami Njorda. Różne formy imienia Njorda pojawiają się w licznych nazwach miejscowości, takich jak: Nærdhæwi, Njærdhavi, Nærdhælunda, Nierdhatunum, Njarðvík, Njarðarlög, czy Njarðey. Szczególnie dużo znajdziemy ich w środkowej Szwecji, zachodniej Norwegii i na wschodzie Islandii, głównie nad morzem, ale także w głębi lądu. Wskazuje to na szerokie rozpowszechnienie kultu Njorda. Jeszcze w XIX wieku norwescy rybacy zwykli dziękować Njordowi za pomyślne połowy.

źródło: Asatru - Njörd