Skocz do zawartości

Historia Tarota według Roberta M. Place'a – "The Tarot, Symbolism and Divination" (fragmenty, pl)


Gość Stilla

Rekomendowane odpowiedzi

Gość Stilla

Kiedyś linkowałam do swojego bloga jeśli chodzi o te teksty, postanowiłam je wrzucić na forum. Jeśli chodzi o blog, miałam pozwolenie autora na przetłumaczenie jednego z rozdziałów i jest to właśnie to, co widzicie poniżej, przy czym ostatnie fragmenty (w trzecim poście) skończyłam dopiero dzisiaj. Niestety ode mnie więcej nie będzie, odsyłam do jego fantastycznej książki "The Tarot, Symbolism and Divination". Warto, autor jest mało znany w Polsce, tymczasem jest to jeden z najpoczytniejszych badaczy tarota na Zachodzie :karty:

 

Moja znajomość angielskiego jest wystarczająca do czytania tego rodzaju tekstów, ale tłumacz ze mnie żaden , dlatego z dokończeniem pracy pomógł mi dziś @Saman który był pierwszym czytelnikiem ostatnich podrozdziałów. Naniósł kilka poprawek i skorygował moje potknięcia (proszę o fanfary dla niego) :)  :dance: Większość ilustracji dodałam sama (początkowo pomógł mi z nimi sam autor, ale kilka ostatnich może się nie zgadzać, ponieważ nie miałam już jego pomocy. Jeśli ktoś dopatrzy się błędów, proszę o komentarze. Moje ewentualne komentarze są w nawiasach i opatrzone dopiskiem "-przyp.")

 

:czytaj: Blog autora: https://robertmplacetarot.com/
:czytaj: Książka: https://www.libristo.pl/ksiazka/tarot-2750234.html

 

Historia Tarota

„Kiedy po raz pierwszy wziąłem Tarota do ręki, od razu zafascynowała mnie jego pomysłowość i symbolika. Kto nie czułby zachwytu nad tą talią, która przypomina zwykłą talię do gry, ale zawiera piąty kolor przedstawiający dwadzieścia dwa tajemnicze obrazy pochodzące z innych czasów? Niektóre, jak na przykład Śmierć i Koło Fortuny, są rozpoznawalne we współczesnej kulturze. Inne, jak Wisielec albo Świat z czasem stały się źle rozumiane.

 

Już od XV stulecia, w którym Tarot został stworzony, aż to teraźniejszości, niektórzy próbowali wyjaśniać jego tajemnice za pomocą dziwacznych teorii i domysłów. Poczynając od XVIII wieku, zachodni okultyści utrzymywali, że Tarot został zapoczątkowany jako duchowy tekst w starożytnym Egipcie i został rozprzestrzeniony po Europie przez Cyganów. Jeszcze inni stwierdzali, że karty atutowe – albo Wielkie Arkana, bo takie miano nadali im okultyści – mają zawarty rodzaj sekretnego kodu w którym każdy z 22 obrazów odpowiada literze z hebrajskiego alfabetu. W Kabale każda hebrajska litera powiązana jest z planetą, znakiem zodiaku lub żywiołem.

W związku z korelacjami z alfabetem, atuty (Wielkie Arkana – przyp. tłum.) również nabrały związku z tymi niebiańskimi symbolami. Żadne z tych twierdzeń nie jest poparte dowodami historycznymi ani studium ikonografii pojawiającej się na kartach. Te nieuzasadnione dopatrywanie się połączeń przyczyniało się tylko do pogłębienia różnic w rozumieniu pomiędzy XV-wiecznymi włoskimi artystami, którzy jako pierwsi ilustrowali talię, a współczesnymi użytkownikami. Tak po prawdzie, te błędne wyobrażenia odcięły nas od prawdziwej filozofii i mądrości, jaka jest wyrażona w tym alegorycznym zbiorze kart. W tym rozdziale odkryjemy znane fakty dotyczące historii Tarota i rozwiniemy teorię o jego początkach bazując na tychże faktach. Najpierw jednak zapoznajmy się z naturą i strukturą talii Tarota.

Definicja Tarota

Tarot to talia kart która rozwinęła się w północnych Włoszech na początku XV wieku. Dzisiaj w krajach anglojęzycznych Tarot jest używany przede wszystkim do wróżenia. Chociaż istnieją dowody na to, że był on wykorzystywany w tym celu w XV-wiecznych Włoszech, jego podstawowym zastosowaniem w tamtym czasie była gra. Ta gra to przodek dzisiejszego brydża. Wczesne talie były do siebie podobne w tym, że posiadały 5 kolorów. Cztery z nich są podobne do współczesnej talii pokera ze swoimi 10 kartami, zwanymi blotkami. Ukazują jeden lub dwa powtórzenia symbolu koloru. Talia zawiera też od czterech do sześciu kart zwanych dworami lub kartami królewskimi, wraz z przedstawieniami figur ustawionymi w hierarchii.

 

image.png?w=581
Arkusz z wydrukowanymi kartami Tarota. XV wiek, Włochy. Źródło
 

Poza tymi czterema kolorami, Tarot posiada jeszcze piąty kolor, składający się z ciągu ilustrowanych kart. Każda z nich posiada tajemniczy, symboliczny obraz. Te karty nazywane są atutami, ale jedna z tych kart w piątym kolorze, zwana Głupcem, nie do końca jest atutem, ale “dziką kartą” która może być zagrana zamiast innego atutu. Wszystkie atuty łącznie z Głupcem ilustrują mityczną alegorię, co zostanie wyjaśnione w dalszej części tej książki (mimo, że atuty i Głupiec są wymieniane jako 5 kolor w tej książce, niektórzy współcześni historycy nie uważają, aby była to najbardziej odpowiednia nazwa, ponieważ atuty nie posiadają oznaczeń, które przypominałyby te z małych arkanów).

 

W najwcześniejszych przykładach piątego koloru karty nie są nienumerowane, nieoznaczone, a ich ilość jest różna. Ponieważ wiele z wczesnych talii które znajdują się dzisiaj w zbiorach są fragmentaryczne i niekompletne, nie mamy pewności ile kart atutów oryginalnie było w każdej z tych talii. Wychodzi na to, że największa ilość atutów znajdowała się w XVI-wiecznej florentyńskiej wersji talii, zwanej Minchiate, która zawierała czterdzieści atutów i Głupca. Ponieważ 21 atutów i Głupiec od XVII wieku stało się standardem i wiele z wcześniejszych, zdekompletowanych talii nie zawiera symboli, które nie zostałyby uwzględnione w tych dwudziestu dwóch kartach, jest prawdopodobne, że większość piętnastowiecznych talii zawierała także dwadzieścia jeden atutów i Głupca w piątym kolorze.

 

Reprodukcja Minchiate Tarot

Minchiate Tarot

 

Po roku 1507 Marsylia, Francja i ich okolice stały się głównym ośrodkiem produkcji Tarota poza Włochami. Ostatecznie producenci z Marsylii konsekwentnie zaczęli ponumerowali atuty rzymskimi cyframi, oznaczyli je francuskimi tytułami i ustandaryzowali ich kolejność. W ciągu następnych dwóch stuleci symbolika i obrazki na każdym atucie również stały się bardziej ujednolicone. W XVII wieku ustalono ikonografię w postaci, jaką znamy dzisiaj. Istniało kilku producentów, ale różnice w obrazach były niewielkie. Obecnie najbardziej znanym przykładem Tarota Marsylskiego jest ten, który został po raz pierwszy opublikowany w 1748 roku przez francuskiego producenta kart Grimaud, i którą wciąż można kupić od tej firmy.

 

Tarot Marsylski

Tarot Marsylski

 

Przez wieki liczne Taroty z Marsylii były eksportowane do innych krajów w Europie, a producenci Tarotów z Paryża, Szwajcarii, północnych Włoch i innych miejsc także drukowali talie „Marsylskie”. Stąd tytuł Tarot Marsylski odnosi się teraz do stylu Tarota, który może, ale nie musi być drukowany w Marsylii. Jest to talia, która zwróciła uwagę okultystów w XVIII i XIX wieku i na którym oparli swoje teorie. Wszystkie współczesne Taroty, w tym wpływowa talia Waite-Smith z początku XX wieku, zaprojektowana przez okultystę Artura Edwarda Waite’a i artystkę Pamelę Coleman Smith, opierają się na Tarocie z Marsylii. Z tego powodu pomocne będzie zapoznanie się z jego strukturą.

 

W Tarocie Marsylskim jest siedemdziesiąt osiem kart podzielonych na pięć kolorów, jak opisano powyżej. Cztery kolory znane okultystom jako Małe Arkana zawierają cztery dwory i dziesięć blotek. Są trochę jak współczesna talia pokera, ale zawierają cztery zamiast trzech figur dworskich: waleta/pazia, rycerza, królową i króla.

Symbole kolorów są takie same, jak te używane do gry w karty z czterema kolorami w Hiszpanii i części Włoch – buławami, mieczami, monetami i pucharami – zamiast francuskich i angielskich trefli, pików, kar i serc. W talii Waite-Smith te symbole kolorów zostały przekształcone w narzędzia maga: różdżki, miecze, pentakle i puchary. Jest tu też dodanie piątego koloru dwudziestu dwóch kart, znanych okultystom jako Duże Arkana i składających się z nienumerowanej karty Głupca i dwudziestu jeden atutów, co czyni tę talię Tarotem. Karty te przedstawiają alegoryczny szereg enigmatycznych obrazów, z których każdy triumfuje nad swoim poprzednikiem. W Tarocie Marsylskim Duże Arkana składają się z:

 

  1. Głupca
  2. Maga
  3. Papieżycy
  4. Cesarzowej
  5. Cesarza
  6. Papieża
  7. Kochanków
  8. Rydwanu
  9. Sprawiedliwości
  10. Pustelnika
  11. Koła Fortuny
  12. Mocy lub Siły
  13. Wisielca
  14. Śmierci
  15. Umiarkowania
  16. Diabła
  17. Domu Boga, Wieży Zniszczenia lub Wieży
  18. Gwiazdy
  19. Księżyca
  20. Słońca
  21. Sądu
  22. Świata

 

W nowoczesnej talii Waite-Smith atuty mieszczą się w tej samej kolejności, z tą różnicą, że pozycje Sprawiedliwości i Siły są odwrócone, dzięki czemu Siła posiada numer 8, a Sprawiedliwość 11. Ponadto, kiedy omawia je w swojej książce, Waite umieszcza Głupca o numerze 0, między atutami 20 a 21. U Waite’a nazwy kart są zasadniczo takie same, z wyjątkiem tego, że Papieżyca została przemianowana na Arcykapłankę, a Papież został przemianowany na Arcykapłana. Przyczyny tych zmian zostaną wyjaśnione później.

Karty i papier

Aby lepiej zrozumieć historię Tarota, warto zbadać medium, w którym ono istnieje: papier. Jak zobaczymy w następnym rozdziale, osiemnasto- i dziewiętnastowieczni okultyści popularyzowali pogląd, że karty Tarota zostały po raz pierwszy utworzone w Egipcie. Ale okultyści zignorowali jeden z podstawowych fizycznych faktów dotyczących kart. Karty są wykonane z papieru, a starożytni Egipcjanie nie mieli tego materiału. Niektórzy okultyści próbowali skorygować to niedopatrzenie, składając niczym niepodparte deklaracje, że pierwszy Tarot został wyryty na złocie lub kości słoniowej albo malowany na ścianach czy panelach.

 

Jeśli jednak zdefiniujemy karty jako obrazy, które można malować lub drukować na papierze, to bez papieru karty nie istnieją. Kiedy bada się naturę kart i ich zastosowanie w grach karcianych, oczywiste jest, że wynalezienie papieru pozwoliło, by w ogóle powstał pomysł na karty. Papier jest cienki i dość trwały. Można na nim łatwo malować lub drukować. Trzyma swoją sztywność i spójność po pocięciu na mniejsze kartoniki, co umożliwia tasowanie kart w celu grania w gry. Aby znaleźć pochodzenie kart w ogóle, musimy spojrzeć na Chiny, ponieważ tutaj wynaleziono papier.

 

W II wieku naszej ery Chińczycy zaczęli wytwarzać miazgę z kory drzewa morwy i wyciskać ją w cienkie arkusze. Według legendy, zasługę za ten wynalazek zebrał eunuch Cesarza, Ts’ai Lun. Nowy materiał, który odkrył, mógł być wykonany w różnej grubości, zachował swój kształt i leżał płasko bez marszczenia. Można na nim było malować i rysować, aż w końcu odkryto, że przyjmuje atrament z bloczków drukarskich. Ta innowacja pozwoliła Chińczykom stać się pierwszymi ludźmi na świecie, którzy stworzyli drukowane książki, papierowe pieniądze i karty.

 

Przez około pięćset lat sztuka papiernicza ograniczała się do Chin, a następnie zaczęła rozprzestrzeniać się po reszcie Azji. Papier został wprowadzony do Egiptu z Azji około roku 800, ale nie został tam wyprodukowany aż do roku 900. Papier nie został wprowadzony do Europy aż do XII wieku. Pierwszy europejski papier został wyprodukowany w 1151 r. w Xativa w Hiszpanii.

 

W Chinach karty zostały po raz pierwszy wykonane jako substytut dla gry, której elementy były z kości słoniowej, drewna lub kości. Te pierwsze karty były małe i grube, podobnie jak elementy, które imitowały. Gdy pełny potencjał medium został zrealizowany, karty papierowe stały się szersze i cieńsze. Posiadały wyjątkowo wysoką jakość. Posiadały one odpowiednią szeroką powierzchnię do tworzenia małego dzieła sztuki, przedstawienia postaci lub sceny.

 

Czasami używano innych materiałów do kart, takich jak mika w Indiach i Tybecie oraz skóra przez rdzennych Amerykanów, ale są to późniejsze imitacje, które powstały później, naśladując karty papierowe, gdy papier nie był dostępny. Starożytni Egipcjanie mieli papirus, materiał wytworzony przez wyciskanie i klejenie łodyg wyciętych z różnych traw bagiennych o tej samej nazwie. Później, w okresie hellenistycznym, rozwinęli pergamin, który został wykonany ze skóry owiec lub innych zwierząt, ale żaden z tych materiałów nie nadaje się do tworzenia kart. Papirus ma tendencję do strzępienia się na krawędzi i to dlatego był używany w formie długich zwojów. Wraz z rozwojem pergaminu, książki można było tworzyć z pojedynczych stron, ale oddzielne, niezwiązane kawałki pergaminu mają tendencję do marszczenia się i zginania, i nie mogą być łatwo układane w stosy lub tasowane.

Chińska talia

Uważa się, że dla starożytnych Chińczyków karty i pieniądze były początkowo tym samym. Historycy spekulują, czy papierowe banknoty były używane nie tylko jako pieniądze, ale także jako ówczesne karty w pierwszych grach karcianych. Na związek ten ten wskazują podobne wzory znalezione we wczesnych przykładach chińskiego pieniądza papierowego z XIII wieku i chińskich kart, począwszy od najwcześniejszych okazów o nieustalonej dacie powstania aż do tych najbardziej współczesnych.

 

Język chiński nie posiada osobnych słów odróżniających kawałki gry wyrzeźbione z kości słoniowej, kości lub drewna, od tych wykonanych przez drukowanie wzorów na papierze. Podobnie jak kawałki kości słoniowej, kości lub drewna, pierwsze papierowe karty były małe i grube, a ich projekty miały prymitywną budowę umożliwiającą ich rzeźbienie. Od samego początku karty były związane z hazardem i pieniędzmi. Znajdujemy różne opisy w rachunkach chińskich gier. Jedna z relacji talię trzech kolorów:

 

  1. Bryłki, które pierwotnie nazywano pieniędzmi, i przedstawia od jednej do dziewięciu monet na każdej karcie w kolorze.
  2. Sznury, które pierwotnie nazywano sznurami pieniędzy, i przedstawiają od jednego do dziewięciu cylindrycznych stosów. Znajoma chińska moneta ma kwadratowy otwór w środku, który pozwala na przejście sznurka, aby związać monety w stos. Pieniądz papierowy miał obrazy tych stosów na banknotach o wyższym nominale.
  3. Miriady, które oznaczają większe nominały pieniędzy i są przedstawione abstrakcyjnie. Oprócz tych kolorów są trzy karty z postaciami ludzkimi, zwane Czerwonym Kwiatem, Białym Kwiatem i Starym Tysiącem. Czasami zamiast tych nazw karty te noszą imiona królów, książąt i bohaterów chińskich legend. Talia zawiera również pięć dodatkowych kart, które nie zawsze są używane w grze. Znajdujemy na nich liczby przedstawiające pięć cnót: szczęście, awans, długowieczność, dobrobyt i bogactwo. W tej antycznej chińskiej talii łatwo zauważyć podobieństwa do talii, która w końcu pojawiła się w XV wieku we Włoszech. Ale najpierw zwrócimy naszą uwagę na to, jak karty rozprzestrzeniają się po Wschodzie.
  4.  
Chińskie karty do gry
Od lewej do prawej: bryłki, sznury, miriady, karta figuratywna

Egipska talia

Gdy sztuka papiernicza rozprzestrzeniła się w Azji na Bliski Wschód, opracowano nowe gry karciane. Karty stały się cieńsze, szersze i wyższe. Malowano lub rysowano na nich obrazy bogów, królów i bohaterów. Możemy znaleźć przykłady okrągłych, owalnych i prostokątnych kart, kart do gier hazardowych i kart używanych do nauczania religii, rytuałów i wróżb.

 

Nowe gry karciane zostały wynalezione przez Indian i Persów, a karty rozeszły się po świecie islamskim. Uznaje się, że to kultura islamska wprowadziła karty do Europy. Uważa się, że pierwszą talią, która została sprowadzona do Europy, była talia Mameluków, nazwana na cześć dynastii Mameluków, którzy rządzili Egiptem i Syrią od 1250 do 1517 roku. To Mamelucy wyrzucili krzyżowców z Palestyny. Krzyżowcy po raz pierwszy pojmali Jerozolimę w Boże Narodzenie w 1100 roku. Utrzymali się w tym rejonie, dopóki 18 maja 1291 r. Armia mameluków pod dowództwem Bajbara ich nie wypędziła. Potem Mamelucy zainicjowali erę dobrobytu i względnej stabilności w którym prawdopodobnie stworzyli swoją talię.

 

Tarot Mameluków

Mameluk Tarot

 

Historyk kart Michael Dummett uważa, że ich talia może być oparta na modelu perskim. Czterdzieści siedem kart z dwóch talii Mameluków jest częścią kolekcji wystawionej w muzeum w Turcji. Choć pochodzą z 1400 roku, istnieje fragment jeszcze innej talii z XIII lub XIV wieku. Zachowana z niej karta znajduje się w prywatnej kolekcji i potwierdza ich wcześniejsze pochodzenie. Karty są bogato malowane ręcznie i złocone w stylu arabskim – oczywiście stworzone dla bogatej klasy rządzącej.

 

Oczywiste jest, że cała talia posiadała cztery kolory: kije do polo, kubki, monety i sejmitary. W każdym kolorze znajdowało się dziesięć blotek. Na ich wizerunkach powtórzono symbolu koloru i wypełnienie całej wolnej przestrzeni abstrakcyjnymi arabeskami. W każdym kolorze znajdują się trzy karty dworskie, które ze względu na islamski zakaz sztuki figuratywnej zawierają tylko symbol koloru i wykaligrafowaną inskrypcję dla rangi karty: gubernator, porucznik lub podporucznik.

Metody produkcji

Chociaż nasze przykłady kart Mameluków są ręcznie malowane, możemy się zastanawiać, czy muzułmańscy twórcy kart wytwarzali również mniej wartościowe drukowane karty. Jak już powiedzieliśmy, druk był używany do produkcji kart już we wczesnych wiekach. Dwie umiejętności potrzebne do produkcji płyt drukarskich – rzeźbienie w drewnie i grawerowanie metalu – były praktykowane w Europie Zachodniej we wczesnym średniowieczu. Składnikiem, którego brakowało do tworzenia odbitek przed XII wiekiem, był papier. Drwale tworzyli stemple do dekorowania tkanin, a rytownicy pracowali nad zbrojami, biżuterią i tabliczkami religijnymi na Biblie i ołtarze. W XII wieku kultura islamska dostarczyła brakujący element, papier i rzemiosło do jego wytwarzania.

W XIV wieku wprowadzono do Europy karty papierowe, głównie w Hiszpanii lub na Sycylii, gdzie kultura muzułmańska i chrześcijańska przenikały się przez krótki okres.

 

Ponieważ karty są nietrwałe, brakuje przykładów kart europejskich z 1300 roku. Źródła literackie mówią nam, że karty istniały w Europie w tym czasie, ale wszystkie przykłady, które mamy, pochodzą z lat 1400 i późniejszych. Obejmują one zarówno ręcznie rysowane, jak i drukowane karty. Zakłada się, że te narysowane ręcznie pojawiły się jako pierwsze, ale oba typy istnieją obok siebie i nie możemy stwierdzić tego na pewno. Ponadto czasami trudno jest dokonać ostrego rozróżnienia między tym, co jest rysowane ręcznie, a tym, co jest drukowane, ponieważ rysowane karty mogą wykorzystywać techniki produkcji, takie jak matryce i szablony.

 

Również na kartach wykonanych w technice drzeworytu i grawerowanych czarne linie, które wyznaczają obraz, są odbite z drzeworytu lub metalowej płyty, ale kolory mogły być ręcznie malowane lub stemplowane przez szablon. Wraz z rozwojem druku, nowe cechy drukarskie zaczęły powstawać w 1400 r. w celu produkcji ilustrowanych książek. Miejsca te miały strukturę hierarchiczną z ilustratorem na górze. Potem byli wykrawacze lub rytownicy, a na końcu robotnicy, którzy tuszowali płytkę. Byli też pracownicy, którzy dodawali kolor za pomocą szablonów i pracowników o wyższym statusie, którzy robili kolorowanie ręczne. Ilustrator prowadził cech, rysował projekty, układał tekst. Uważa się, że rysował i pisał bezpośrednio na płycie, którą następnie cięto nożem. Cały tekst strony, czasem z ilustracjami, zostawał wyryty na jednej płycie.

 

Niektóre z pierwszych europejskich kart zostały wyprodukowane przez te cechy, gdzie była to dodatkowa działalność obok produkcji książek. Wynalazek ruchomych czcionek w 1437 roku był najważniejszym wydarzeniem kulturalnym w Europie od czasu wprowadzenia papieru. Dzięki papierowi i tej nowej, tańszej technice drukarskiej książki i pomysły stały się dostępne dla szerszego segmentu społeczeństwa, zwłaszcza klasy kupieckiej.

 

Przemysł poligraficzny rozwijał się jak nigdy dotąd, do tego wszystkie rodzaje druku były bardziej pożądane, w tym portrety i karty. Aby zaspokoić popyt, niektóre drukarnie wyspecjalizowały się w kartach. Drukowali świeckie karty do gier i karty religijne z podobiznami świętych przeznaczonych dla pielgrzymów odwiedzających sanktuaria i katedry. Jak zobaczymy, zamożni szlachcice i kupcy zlecali także pracowniom artystycznym tworzenie całkowicie ręcznie malowanych talii kart. Patron często zlecał tym samym artystom malowanie portretów, murali i ilustrowanych książek. Wszystkie karty, które nie zostały wyprodukowane w cechu drukarskim, były tworzone przez takich artystów.”

 

 

 

 

Edytowane przez Ragna
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Gość Stilla

Europejskie talie

Można prześledzić w jaki sposób karty rozprzestrzeniały się po Europie przeszukując zakazy dotyczące gier losowych i zwracając uwagę, kiedy gry karciane pojawiły się na tych listach. Pod koniec średniowiecza, podobnie jak teraz, istniały prawne ograniczenia hazardu. Chociaż podstawowym zastosowaniem kart był właśnie hazard, do 1367 roku nie pojawiają się żadne ustawy z nimi związane. Dopiero wtedy zostały zdelegalizowane w Bernie w Szwajcarii. Podobne rozporządzenie z 1376 roku znaleźliśmy we Florencji; a z 1382 w Lille we Francji oraz Barcelonie. Znajdujemy także karty wymienione w spisach inwentarzu, w kazaniach oraz innych źródłach pisanych. Takich wzmianek pojawia się więcej i świadczy to o rosnącej popularności kart w niemal całej Europie Zachodniej. Te XIV-wieczne talie nie były jednakże Tarotem. To były zestawy z czterema kolorami, 10 blotkami i trzema kartami dworskimi. Były przodkami współczesnych kart do gry, a oryginalne symbole kolorów to buławy, puchary, monety i miecze. Te oznaczenia były wzorowane na kolorach z talii Mameluków – kijach do polo, pucharach, monetach i sejmitarach. Kije do polo w kartach Mameluk były po prostu ukazane jako wygięte patyki, niepodobne do młotków z długim uchwytem, jakich używa się we współczesnej odmianie tego sportu. Dla Europejczyków niezaznajomionych z polo, te kije wyglądały jak pałki albo berła.

 

Oznaczenia pucharów i monet są w zasadzie te same i chociaż w wielu taliach czwarty kolor obrazowano za pomocą prostego miecza, to w starszych taliach, przede wszystkim we Włoszech, malowano je jako zakrzywione, podobne do sejmitarów ostrza.

 

Po tym jak karty rozprzestrzeniły się po Europie, wymyślano różne oznaczenia kolorów. Mamy dowody na istnienie gier z symbolami psów gończych i narzędzi myśliwskich, kwiatów, niedźwiedzi, zajęcy, papug, lwów, jeleni, liści, żołędzi i dzikich ludzi. Były gry w których używano okrągłych lub owalnych kart a nawet ponad szesnastu kolorów. Możemy znaleźć olbrzymią ilość talii wydrukowanych w Niemczech w XVI wieku. Miały ilustracje i zapisane instrukcje dotyczące muzyki, arytmetyki, astronomii i innych dziedzin, wskazując na to, że karty były używane też do edukacji. Dwie książki z czasów renesansu, “Księga przepowiedni Mainz’a”, opublikowana w Ulm roku pańskiego 1487, oraz “Le Sorti”, wydana w Wenecji w 1540, zawierały instrukcje używania talii oraz rangi kart do gry. Gry zaczęły być standaryzowane, a ustalone zasady przetrwały czasy.

 

Różne rejony i europejskie kraje rozwijały swoje graficzne oznaczenia każdego z czterech kolorów. Karty z nimi wciąż można kupić w każdym z tych krajów. Na ilustracji poniżej można zobaczyć, jak wyglądają sygnatury tych kolorów.

 

image.png?w=388
Standardowe oznaczenia kart w różnych krajach Europy.
 

Na tej grafice możemy zobaczyć, że zarówno Włochy i Hiszpania przejęły oznaczenia bazujące na talii Mameluków. Włochy nawet zostawiły sejmitary o zakrzywionych ostrzach. Te talie posiadają także trzy dworskie karty z męskimi postaciami – Europejski odpowiednik mameluckich rang wojskowych: pazia lub giermka, rycerza i króla. W niektórych niemieckich taliach są to paź lub giermek, rycerz, królowa oraz król; z czasem jednak pozbyto się rycerza. Ta kolejność przedstawia ścisłą hierarchię rang. W feudalnym społeczeństwie giermek był uczniem rycerza; alternatywny tytuł, paź, odnosił się do służącego który usługiwał rycerzowi; rycerz z całą swoją rycerską postawą służył królowej, a ona znowu podlegała królowi.

Pierwsze Taroty

Wszystkie znane dowody wskazują, że pierwsza talia, którą nazwalibyśmy Tarotem, powstała na początku XV wieku w północnych Włoszech, kiedy do istniejącej talii kart dodano piąty kolor zawierający alegoryczne figury. Na podstawie pisemnych dowodów i obserwacji gier rozgrywanych talią możemy stwierdzić, że głównym celem talii Tarota było zagranie w nową grę polegającą na ściąganiu lew, w której piąty kolor działał jak atuty. Ta gra jest przodkiem współczesnej gry brydżowej, ale w oryginalnej formie jest nadal rozgrywana w niektórych częściach Europy. Brydż został zaprojektowany do gry standardową talią czterech kolorów, dlatego też jeden z kolorów musi być oznaczony jako atut. W Tarocie znajduje się naturalny atut. Angielskie słowo triumf pochodzi od oryginalnej włoskiej nazwy tego koloru, trionfi, co oznacza „triumfować” [w zrozumieniu o czym mówią autorzy pomogła mi Wikipedia oraz artykuły dotyczące atutów, lew i triumfu. Atuty które zostały dodane do Tarota dzisiaj noszą miano Wielkich Arkan – przyp.].

 

Triumf, jak zobaczymy, był rodzajem pochodu popularnego w renesansie, w którym każda postać triumfuje lub przebija poprzednią. Renesansowi artyści powszechnie używali triumfu jako metaforycznej struktury dla mistycznych alegorii, w których cnoty przewyższały występki, a ostateczny zwycięzca lub triumfator był ucieleśnieniem najwyższej prawdy. Triumfy Tarota wydają się być kolejnym tego przykładem. W renesansie nawet gra lub rozrywka były uważane za odpowiednie miejsce do zilustrowania głębokiej mistycznej filozofii w symbolicznej formie.

 

procesja_triumfalna.jpg?w=1024
Procesja triumfalna Juliusza Cezara. Andrea Andreani, 1598.
 

Nie ma zgody co do tego, kiedy zaprojektowano pierwszego rozpoznawalnego Tarota. Historycy Tarota, Michael Dummett i Ronald Decker, uważają, że Tarot powstał w latach 1420. Inni historycy poszerzają ten czas na okres od 1410 do 1430 r. Przyczyna niepewności leży w pracy współczesnego włoskiego historyka Franco Pratesi. Pratesi odkrył zapiski dowodzące istnienia talii z tego okresu, w którym piąty kolor został dodany do istniejącej talii czterokolorowej, tylko że piąty kolor nie jest ściśle związany z tym, co uznaliśmy za standardowy Tarot, tj. dwadzieścia jeden atutów i głupca. Ponadto nie zawsze jest jasne, czy dodane karty faktycznie stanowią piąty kolor.

 

Na przykład w 1420 roku, albo trochę przed tą datą, astrolog Marziano da Tortona zaprojektował talię dla księcia Filippo Marii Visconti z Mediolanu (1392-1447). W tej talii zawarł szesnaście kart z wizerunkami najważniejszych greckich bogów. Do każdego koloru przypisano po cztery postaci, gdzie reprezentowały wyższe moce, potężniejsze niż karty dworskie. Podczas gry rozgrywanej tą talią te karty działały jak atuty. W tym miejscu widać, że problem datowania stworzenia Tarota jest związany z pytaniem o to, co w ogóle uważamy za Tarota.

 

marziano_tarot.png?w=497
Współczesna próba odtworzenia talii Marziano da Tortona z 2015 roku, autorstwa Roberta M. Place’a. Szukając ilustracji do tego wpisu znalazłam pod tym linkiem opis postaci, który napisał sam Tortona. Tłumaczenie jego tekstu pierwotnie znalazło się w 33 numerze magazynu „The Playing Card” – przyp.
 

Dummett wyznacza Mediolan, Ferrarę lub Bolonię, wszystkie znajdujące się na północy Włoch, jako możliwe miejsce narodzin Tarota. Każde z tych miast było ośrodkiem produkcji kart i posiada najwcześniejsze udokumentowane dowody ich istnienie. Zachowane karty i dokumenty wskazują również, że pod koniec XV wieku wydrukowano Tarota we Florencji, Urbino, Wenecji i innych miastach w północnych Włoszech.

 

W najwcześniejszych dokumentach, które zdecydowanie odnoszą się do Tarota, talia nazywa się carte da trionfi, innymi słowy, talia kart z dodanymi triumfami. Około 1530 roku nazwę zmieniono na Tarocchi, źródło naszej nazwy Tarot. Nikt nie zna etymologii słowa Tarocchi. Można się domyślić, że pochodzi od nazwy rzeki Taro, dopływu rzeki Pad w północnych Włoszech. Rzeki takie jak Taro były ważnym źródłem dla nazw. Może być tak, że gra triumfów była rozgrywana we Włoszech zwykłą talią kart do gry i, podobnie jak w brydżu, gracze przypisywali status atutu jednemu, wybranemu kolorowi. Dlatego triumfy czy też atuty stały się dwuznacznym określeniem i potrzebna była nowa nazwa dla talii z pięcioma kolorami. Istnieją dowody na to, że ten rodzaj gry polegającej na zdejmowaniu lew z czterokolorową talią o nazwie Karnoffel był rozgrywany w północnej Europie na początku XV wieku, a Karnoffel lub jeden z jego krewnych mógł mieć wpływ na włoskie gry.

 

karnoffel.gif?w=408
Karty do gry Karnoffel. Źródło: Parlettgames
 

Pierwszym niezbitym dowodem na istnienie carte da trionfi jest pisemne oświadczenie w aktach sądowych w Ferrarze we Włoszech z 1442 roku. Zapiski odnoszące się do carte da trionfi w aktach sądowych w Ferrarze pojawiają się również w 1452, 1454 i 1461, ale żaden nie pojawił się przed 1442 rokiem. Historycy tacy jak Michael Dummett i Ronald Decker uważają, że Tarot powstał wcześniej. Założyli, że talia musiała zostać stworzona jakiś czas przed pojawieniem się w spisach inwentarza, a dowody wskazują, że talia ewoluowała z jakiejś wcześniejszej odmiany.

 

Najstarsze istniejące karty Tarota to 271 kart z piętnastu różnych, zdekompletowanych talii namalowanych w 1450 roku dla rodziny Visconti-Sforza, władców Mediolanu. Mamy również fragmenty ręcznie malowanych XV-wiecznych talii z innych włoskich miast, w tym Wenecji i Ferrary, ale te z Mediolanu wydają się być najstarsze. Większość przykładów ocalało dlatego, że są cennymi dziełami sztuki wykonanymi dla szlachty. Mniej za to przykładów drukowanych talii z XV wieku. Jeśli ich pierwowzory były tańszymi wydrukami, prawdopodobnie nie zostały uznane za cenne. Zapewne większość z nich została wyrzucona po tym, gdy uległy wysłużeniu lub prawdopodobnie zginęły w wyniku nieszczęścia. Mamy też literackie odniesienia, w których wspomniano karty spalane jako ofiara w „ogniskach marności” organizowanych na koniec rubasznego festiwalu, Karnawału. Jednocześnie oznaczały początek pobożnego okresu Wielkiego Postu. Drukowane talie zawsze były mniej trwałe. Na przykład historyk Michael Dummett zwraca uwagę, że z 1 miliona talii Tarota, które prawdopodobnie powstały we Francji w XVII wieku, mamy teraz tylko trzy, z których nie wszystkie mają wszystkie swoje karty.

 

Najbardziej kompletną z istniejących wczesnych talii jest ręcznie malowana talia Visconti-Sforza, znana również jako talia Pierpont Morgan-Bergamo, ponieważ większość jej kart znajduje się obecnie w zbiorach Biblioteki Pierpont Morgan w Nowym Jorku i Accademia Carrara w Bergamo we Włoszech. Z ręcznie malowanej talii datowanej na około 1450 rok zachowały się siedemdziesiąt cztery karty.

 

pierpont-morgan-bergamo-1.png?w=660
Talia Pierpont Morgan-Bergamo.
 

Wśród siedemdziesięciu czterech kart jest głupiec i dziewiętnaście atutów. To dzieło oraz dwie inne najbardziej kompletne talie stworzone dla władców Mediolanu przypisuje się twórcy Bonifacio Bembo, który prawdopodobnie żył od 1420 do 1478 roku. Wiadomo, że Bembo pracował dla rodziny Sforza, tworząc freski, portrety i ilustracje książkowe, w tym ilustracje do arturiańskiego romansu “Opowieść o Lancelocie z Jeziora” napisaną przez Zuliano de Anzoli w 1446 r. Ilustracje do Lancelota zawierają postacie niezwykle podobne do tych na niektórych kartach tarota Bembo. Sześć kart w talii Visconti-Sforza różni się stylem. Uważa się, że namalował je inny artysta, i że karty te zostały dodane wiele lat po stworzeniu oryginalnych kart.

 

bembo_lancelot_z_jeziora-1.png?w=710
Ilustracja z “Opowieści o Lancelocie z Jeziora”. Źródło: Wikipedia
 

Karty są malowane temperą na grubym kartonie z wzorami odbitymi w złotym tle. Koszulki są jednolicie czerwone. Każda karta ma otwór na górze, co sugeruje, że kiedyś zostały zawieszone na kołeczku lub gwoździu. Chociaż nie wiemy, kiedy były przechowywane w ten sposób, jest mało prawdopodobne, aby były regularnie używane do gry w karty. Grubość kartonu i kruchość farby sprawiłyby, że nie byłyby praktyczne do użycia w grze karcianej. Pomaga to również wyjaśnić, dlaczego talia jest tak nienaruszona jak na swój wiek.

Zróżnicowanie wczesnych talii

Chociaż doszliśmy do wniosku, że to Tarot Marsylski jest standardowym tarotem, to znajdujemy duże symbolice i samym układzie najwcześniejszych talii. Aby zrozumieć dlaczego tak jest, pomocne będzie przyjrzenie się kulturze, w realiach której stworzono pierwsze talie. W XV wieku Włochy były spójne geograficznie i kulturowo, ale ich polityka nie była jednolita. To, co dzisiaj znamy jako Włochy, zostało podzielone na kilka dobrze prosperujących, bardzo niezależnych i konkurencyjnych miast-państw. Włoska Północ była częścią Świętego Imperium Rzymskiego od czasów Świętego Karola Wielkiego. Potęgę imperium wskrzesił niemiecki monarcha Otto Wielki w X wieku, a po nim królowie niemieccy kontynuowali tę spuściznę i dzierżyli tytuł cesarza. Jednak w XV wieku władza cesarska poza Niemcami straciła na znaczeniu. W środkowych Włoszech to papież rządził Państwem Kościelnym. Był bardziej wpływowy we Włoszech niż cesarz, ale nawet papieska władza ulegała osłabieniu w północnych prowincjach. Północne państwa włoskie odgrywały w Europie kluczową rolę ze swoim dostępem do morza. Kontrolowali lukratywny handel między Europą a Wschodem, a doliny rzek na północy były centrami produkcji. Bogactwo, pomysłowość, względna wolność i pragnienie życiowych przyjemności, które charakteryzowały miasta włoskiej północy, były czynnikami z których uformował się Renesans. Właśnie w tak urodzajnym środowisku zakorzenił się Tarot.

 

Był to czas eksperymentów oraz wielkich dokonań w sztuce i nauce. To epoka, która od początku była hołubiona za swoje osiągnięcia. Jednym z przejawów tych osiągnięć była inwencja artystów renesansu oraz ich chęć wzajemnego prześcigania się. To pragnienie osiągania sukcesów i rywalizacji nie ograniczało się wyłącznie do sztuki wysokiej. Kultura popularna również znalazła się pod jego wpływem. Nic więc dziwnego, że wiele wczesnych talii, które są niekwestionowanymi Tarotami, niekoniecznie podążało za tym, co obecnie uważamy za standardowy wzór.

 

Wspomniane wcześniej karty Visconti-Sforza zawierają Głupca i wszystkie znane dwadzieścia jeden nowoczesnych atutów, z wyjątkiem Wieży i Diabła. Historycy często zakładają, że zaginęły. Nie ma jednak możliwości ustalenia, czy brakuje tych dwóch kart, ponieważ wszystkie karty mediolańskie są nienumerowane i nie ma też dowodów na istnienie tych kart w żadnej z piętnastu znanych ręcznie malowanych talii mediolańskich. Być może nigdy nie zostały uwzględnione.

 

Aby zrozumieć odchylenia, które znajdujemy pomiędzy alegoriami przedstawionymi we wczesnych Tarotach, najpierw trzeba omówić pewną popularną, powtarzającą się w atutach symbolikę. W średniowiecznej i renesansowej kulturze chrześcijańskiej znajdujemy liczne literackie i artystyczne odniesienia do listy siedmiu cnót, które zostały przedstawione jako wzór doskonałości duchowej. Są to wstrzemięźliwość, siła, sprawiedliwość, roztropność, wiara, nadzieja i miłość. Pierwsze cztery, umiarkowanie, siła, sprawiedliwość i roztropność, zostały zaczerpnięte do teologii chrześcijańskiej z dzieł filozofów klasycznych, takich jak Platon i Arystoteles. Nazywa się je czterema cnotami kardynalnymi. Trzy ostatnie, wiara, nadzieja i miłość zostały dodane do listy przez autorów chrześcijańskich i nazywane są trzema cnotami chrześcijańskimi. Można zauważyć, że Tarot Marsylski w atutach nie zawiera cnót chrześcijańskich, a tylko trzy z cnót kardynalnych: umiarkowanie, siłę i sprawiedliwość. Fakt, że brakuje czwartej kardynalnej cnoty, roztropności, dziwi interpretatorów Tarota od XVIII wieku i, jak zobaczymy w kolejnych rozdziałach, jest to klucz, który pomaga nam odkryć tajemnice tej alegorii. Z drugiej strony wczesne talie Tarota zawierały czasem więcej niż trzy cnoty.

 

Inna ręcznie malowana talia z królewskiej rodziny Mediolanu w 1450 roku jest znana jako Tarot Cary-Yale Visconti. Jest to druga najbardziej kompletna talia wśród zachowanych kart mediolańskich, i ją także przypisuje się artyście Bonifacio Bembo.

 

cary-yale-tarot-768x388-1.png?w=768
Talia Cary-Yale Tarot
 

Wśród jedenastu wciąż istniejących atutów z tej talii znajdujemy Kochanków, Rydwan, Śmierć i inne znane alegorie, w tym cnotę siły, ale także trzy cnoty chrześcijańskie, wiarę, nadzieję i miłość. Wydawałoby się, że ta talia pierwotnie zawierała wszystkie siedem cnót, a nie tylko trzy cnoty kardynalne, jakie które mamy dzisiaj w nowoczesnych taliach opartych na Tarocie Marsylii. Jak zobaczymy, Taroty ze wszystkimi siedmioma cnotami zawartymi w atutach stały się popularne we Włoszech w XVI wieku. Być może Cary-Yale Visconti Tarot był prekursorem tych talii. Królewskie karty w talii Cary-Yale Visconti zawierają więcej niespodzianek. W każdym z czterech mniejszych kolorów znajduje się sześć kart królewskich: męski i żeński giermek, męski i żeński rycerz oraz król i królowa.

 

Istnieją również przykłady kart Visconti-Sforza, które jeszcze bardziej odbiegają od standardów. Tarot Rosenthal Visconti-Sforza zachował się w postaci dwudziestu trzech kart z talii stworzonej dla rodziny Visconti-Sforza w XV wieku. Są obecnie w prywatnej kolekcji. Wśród alegorycznych kart tej talii znajduje się postać niezwykłego mężczyzny trzymającego sokoła. Ta karta może być odmianą Głupca, ale może być też całkowicie unikalną postacią.

 

rosenthal_tarot-1.jpg?w=470
Tarot Rosenthal Visconti-Sforza. Wspomniana postać z sokołem jest widoczna na 1 karcie (górny lewy róg).
 

Inna karta z tej talii przedstawia sześciokątną chrzcielnicę otoczoną przez dwóch skrzydlatych chłopczyków, aniołków zwanych putto. Nad zbiornikiem zawieszona jest strzała z dwoma strumieniami krwi wytryskującymi z niej i wlewającymi się do naczynia. Jest to zilustrowanie Świętego Graala z legend arturiańskich.

 

rosenthal_ace_of_cups.jpg?w=199
Karta z Graalem i aniołkami w talii Rosenthal Visconti-Sforza.
 

W sztuce renesansu często był przedstawiany jako sześciokątna chrzcielnica. Strzała tryskająca krwią reprezentuje włócznię, która przebiła bok Chrystusa i z której podobno jego krew skapywała do Graala. Często przyjmuje się, że ta karta jest asem pucharów, ale w innych taliach Visconti-Sforza znajdujemy puttów tylko na karcie Świata, gdzie otaczają one wizerunek niebiańskiego miasta. Tym niebiańskim miastem jest Nowe Jeruzalem, królestwo Boże zstępujące na ziemię, które jest mistyczną nagrodą opisaną w punkcie kulminacyjnym Objawienia.

 

Podobnie Graal jest mistyczną nagrodą w legendzie arturiańskiej. Atuty są ułożone według zasady triumfu, parady, w której każda postać posiada większą moc i na końcu której kroczy ostateczny zwycięzca. Oba te wyobrażenia pasują do ostatecznego i najpotężniejszego atutu.

 

Podobnego Graala można znaleźć na czterech kartach Visconti-Sforza w zbiorach Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie. Są też na trzech ręcznie malowanych kartach Tarota w London Guildhall oraz w dziewięciu tak zwanych kartach Goldschmidt, przechowywanych obecnie w niemieckich zbiorach. Karty Guildhall i Goldschmidt są włoskimi ręcznie malowanymi kartami z XV wieku, ale o tych nie słyszano, by były malowane dla władców z Mediolanu.

 

tarot_guildhall.jpg?w=700
Tarot z London Guildhall – widoczna karta z Graalem.
 

Karty z Graalem w tych dwóch taliach nie zawierają puttów, ale obie przedstawiają Graala na podłożu w szachownicę, które jest charakterystyczne wyłącznie dla tych talii. Talia Goldschmidta zawiera także węża krążącego wokół Graala, który połyka własny ogon. Ten mistyczny symbol, zwany uroboros, pojawia się w tekstach alchemicznych i reprezentuje ograniczenia czasu i śmiertelności, które Graal pokonuje swoją ponadczasową mistyczną prawdą.

 

goldschmidt_tarot.jpg?w=248
Puchar z Uroborosem z talii Goldschmidta.
 

Jedynym kompletnym Tarotem z lat 1400- jest talia Sola-Busca. Pochodzi prawdopodobnie z Ferrarese lub Wenecji. W tej talii znajdujemy Głupca, zatytułowanego Mato po włosku, w tym jednym przykładzie z cyfrą zero, podczas gdy dwadzieścia jeden atutów jest ponumerowanych cyframi rzymskimi. Jest to jedna z najwcześniejszych numerowanych talii, ale dwadzieścia jeden atutów ma niewiele wspólnego z mistyczną alegorią, którą można znaleźć w różnych postaciach w innych Tarotach z tej epoki. Poza Głupcem, karty piątego koloru przedstawiają tutaj słynnych wojowników z historii i legend. Chociaż wojownicy próbują triumfować nad sobą, nie znajdujemy rozpoznawalnych wątków związanych z symboliką, poezją lub prozą, które pomogłyby wyjaśnić kolejność triumfu, tak jak robimy to na innych taliach. Być może dlatego jest to jedna z pierwszych talii, która ma numerowane atuty. Innym unikalnym aspektem talii Sola-Busca jest to, że małe arkana zawierają postacie na wszystkich kartach wliczając w to blotki [karty od 2 do 10 – przyp.] – co jest pierwszym znaczącym dowodem na w pełni ilustrowane blotki.

 

sola_busca_tarot-1.png?w=498
Talia Sola-Busca.
 

Sola-Busca w tamtych czasach nie była jedyną numerowaną talią. Istnieją przykłady talii wydrukowanych na prasie drukarskiej pod koniec XIV wieku. Jednym z przykładów jest Rosenwald Tarot mieszczący się w National Gallery w Waszyngtonie. W tym przykładzie tylko pierwsze jedenaście atutów jest ponumerowanych, a druga połowa jest uporządkowana tylko według hierarchii obrazów. Tarot Rosenwald jest również wyjątkowy, ponieważ łączy Maga i Głupca w jedną kartę, przez co piąty kolor ma tylko dwadzieścia jeden kart.

 

rosenwald_tarot.jpg?w=741
Karty Rosenwald. W dolnym lewym rogu widoczna karta Maga.
 

Dzięki wczesnym przykładom numerowanych talii oraz listom atutów z kazań i innych źródeł pisanych możemy stwierdzić, że w renesansie istniało kilka różnych kolejności atutów. To naturalne, że w grach dążono do standaryzacji i spójnych zasad. Różnice występowały, ponieważ gry były izolowane geograficznie, a niezależne włoskie państwa-miasta tworzyły własne standardy. Ponieważ były trzy państwa-miasta, z których było najwięcej zamówień na karty, nic dziwnego, że są aż trzy główne sposoby na numerowanie atutów. Do tego w każdym z nich każdy atut ma inny numer. Z początku może to wyglądać na całkowite psucie hierarchii alegorii. Mimo to, chociaż liczba kart się zmieniała, całe grupy kart były utrzymywane w jednakowym porządku i większość zmian jest niewielka.  Dla przykładu, jeśli jedna karta z początku sekwencji zostanie przesunięta na koniec, liczba każdej karty w sekwencji zmieni się, ale sama sekwencja nie zmieni się znacząco.

 

Jak zobaczymy, okultyści z XVIII i XIX wieku uczepili się numeracji, która, jak wierzyli, była częścią Tarota od samego początku. Często nadawali tajemne znaczenie i symbolikę piątemu kolorowi Tarota wyłącznie na podstawie liczby i kolejności kart. Ale system numeracji, który ich zdaniem był tradycyjny, rozwinął się we Francji w XVI i XVII wieku. W najwcześniejszych taliach znaczenie wywodzi się głównie z samych obrazów.

 

Na początku XVI wieku we Florencji powstała nowa wersja Tarota, zwana Minchiate. Talia ta miała okazję stać się najpopularniejszą na półwyspie włoskim, ale do niedawna rzadko była używana poza Włochami. Piąty kolor w Minchiate zawiera czterdzieści atutów i Głupca. Czterech władców doczesnych – papieżycę, cesarzową, cesarza i papieża – przekształcono w trzech władców – wielkiego księcia, cesarza zachodniego i cesarza wschodniego. Są tu również karty, które są odpowiednikami atutów z innych Tarotów. Niektóre zostały zmodyfikowane, na przykład Sąd, który stał się Sławą. W sztuce renesansu Sława jest symbolizowana przez anioła grającego na trąbce. Chrześcijańskie ikony przedstawiające Sąd Ostateczny, które są wzorem dla karty Sądu, również zawierają trąbiących aniołów.

 

minchiate_tarot-1.jpg?w=800
Minchiate Tarot.
 

Zwiększenie liczby atutów wynika z faktu, że artyści renesansu, w przeciwieństwie do późniejszych okultystów, nie przypisywali atutów do żywiołów ani astrologicznych znaczeń, jak robi to ustandaryzowana talia Tarota. Gdyby te alchemiczne i niebiańskie symbole już tam były, nie musieliby ich później dodawać.

Edytowane przez Ragna
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Gość Stilla

Tarot Marsylski

Niezależnie od pionierskiego wpływu Włoch na tworzenie i rozwój Tarota, równie ważne jest docenienie wkładu Francji. W XVI, XVII i na początku XVIII wieku alegoryczność triumfów rozwinęła się o nowe subtelności wraz z dodaniem symboli alchemicznych i neoplatońskich. Karty były konsekwentnie znakowane i numerowane, a dzięki rozpowszechnieniu się talii produkowanych w Marsylii, wzór francuski, znany jako Tarot Marsylski, stał się standardową formą Tarota poza Włochami. Pod koniec XVII wieku francuscy okultyści skupili się na tej talii i użyli jej jako podstawy dla współczesnego Tarota. Wydaje się, żę Tarot po raz pierwszy zwrócił uwagę francuskich twórców kart w XVI wieku, po tym jak Francja rozszerzyła swoje granice, i tym samym objęła we władanie miejsce narodzin Tarota (w średniowieczu Marsylia była wolnym miastem, potem została zajęta przez Francuzów – przyp.).

 

Wykorzystując roszczenia rywali wobec księstwa, Karol XVIII Walezjusz, król Francji, najechał Mediolan w 1499 roku. Od tego dnia do 1535 roku Mediolan był pod kontrolą obcych władców. Michel Dummett uważa, że właśnie w tym okresie Tarot rozprzestrzenił się na tereny Francji i Szwajcarii, a mediolańska kolejność atutów stała się wzorem dla talii tworzonych poza Włochami. Pierwszym dowodem na wyprodukowanie Tarota we Francji jest zapis o ich produkcji w Lyonie, mieście niedaleko Marsylii, pochodzący z 1507 roku. Jako port i centrum handlowe z kwitnącym przemysłem papierniczym i drukarskim, Marsylia stała się wiodącym ośrodkiem produkcji Tarota. Stąd wypuszczano Tarota do innych części Francji i innych krajów w Europie.

 

V1xwA6bOTVLUI4gHzXAKR8ziVwyunjSJc36Pcc7T
Tarot de Besançon, odmiana Tarota która wyewoluowała ze wspomnianego Tarota Szwajcarskiego.  https://fr.wikipedia.org/wiki/Tarot_de_Besan%C3%A7on
 

Na przełomie XV i XVI wieku francuska wersja autów przeszła zmianę. Wciąż były silnie powiązane z alegoriami, które możemy znaleźć na XV-wiecznych taliach włoskich, ale wprowadzono na nich pewne poprawki. Ostateczny wynik jest właśnie tą talią, którą nazywamy Tarotem Marsylskim. Forma ta stała się najpopularniejszym wzorcem dla tarota poza włochami, odkryto też, że talie tworzone w Paryżu, Szwajcarii, i w północnych Włoszech podążają za jego przykładem. Wszystkie te wersje są uważane za pochodne Tarota Marsylskiego. W XVIII wieku wzorzec talii został ustalony, i wielu francuskich i szwajcarskich producentów produkowało niemal identyczne produkty. Najbardziej znana jest talia wydrukowana przez francuską firmę Grimaud, została ona po raz pierwszy wyprodukowana w 1748 roku i jest dostępna w niezmienionej formie po dziś dzień.

 

5NkHKwoas_1PzM0wKfsiCjZ6nT3yWap-kTpcbGql
Tarot Marsylski, B P Grimaud. Na zdjęciu jest współczesne wydanie. Źrodło: https://traditionaltarot.wordpress.com/tag/grimaud/
 

Tarot Marsylski był najbardziej popularny, ale nie był jedynym Tarotem produkowanym poza Włochami. Talie, które powstały w tym samym czasie w Belgii, znane jako Tarot Belgijski lub Flamandzki, wytworzyły swoją własną, charakterystyczną ikonografię. Ich najbardziej godną uwagi innowacją było zastąpienie Papieżycy postacią znaną jako Hiszpański Kapitan (Capitano Eracasse, chodzi i postać pyszałka o samochwała, popularną w ludowych komediach “Commedia dell’arte” – przyp.), a Papieża Bachusem, bogiem wina. 

 

12j7h0GrlksCOVIQqGj3bMKRpM3Oc0uadO-6wrau
IUUQMHjurNJST9hKb4-re9WKtgeEA69vY8EfoqJ8
Tarot Belgijski, na ilustracji karta Żródło: https://www.wopc.co.uk/belgium/vandenborre-tarot
 

Podobnie talia opracowana w Szwajcarii w XIX wieku, znana jako talia Swiss 1JJ, zastąpiła Papieżycę i Papieża klasycznymi bogami Juno i Jupiterem.

 

zOEnVaMn6DnPMcxI0bdVl0UY5JOnjf56sgSuasvG
Karta Jupitera w talii Swiss 1JJ, źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Swiss_1JJ_Tarot
 

Prawdopodobnie najstarszym wciąż istniejącym przykładem Tarota Marsylskiego może być Tarot Jean Noblet, który zachował aż 73 karty z talii wydrukowanej w Paryżu w połowie XVII wieku. 

 

dts9XiKmuo1VMSIpkWZmRN7GzIYqGMHpq9y99gpU
 

Inną godną uwagi talią, która zachowała wszystkie swoje karty, jest Tarot Jacquesa Vieville’a, który również został wydrukowany w Paryżu w latach 1643 – 1664. Talia Jacquesa Vieville’a zawiera niektóre karty podobne do talii Marsylii, a innym bliżej jest do Tarota Belgijskiego. Na przykład zamiast przedstawienia pioruna uderzającego w wieżę, który pojawia się na szesnastym atucie w Tarocie Marsylskim, w talii Jacquesa Vieville piorun uderza w drzewo, podobnie jak w przypadku talii belgijskiej.

 

Katw8LDGcmhmCvB9LVbWFxmHfAUs0UqkRQWSVDzw
Karta XVI w talii Jacquesa Vieville’a. Źrodło: https://tarothistory.com/vieville.html
 
Zx5SERMZClFRtlJJo77kGocP6L0rbaQqaMYyQfvs
Przedstawienie karty Świata w talii Jaquesa Vieville’a ukazujące Chrystusa, Paryż, 1650 rok
 

Świat w talii Jacquesa Vieville’a może być pierwszym, który przedstawia nagiego mężczyznę, pośrodku wieńca z lwem, bykiem, orłem i aniołem umieszczonymi w czterech otaczających go rogach. To wariant jednego z najbardziej godnych uwagi obrazów w talii Marsylskiej. Na wszystkich innych kartach świata tradycji marsylskiej,  naga postać jest kobietą lub ma co najwyżej nie określoną płeć. Tylko w Tarocie Jacquesa Vieville’a postać jest zdecydowanie męska. Tutaj zdaje się występować jako Chrystus z aureolą, peleryną i królewskim berłem, jak to widać na ilustracji. W ikonografii chrześcijańskiej postacie w czterech rogach symbolizują Ewangelistów, którzy szerzyli słowo Chrystusa w czterech zakątkach świata, a Chrystus był zazwyczaj umieszczany w samym centrum tego układu,  nawiązuje to do ikony znanej jako Chrystus w Majestacie. Karta z Tarota Marsylskiego, z kobiecą wersją tej postaci jest niespotykanym wariantem średniowiecznej ikony, a karta Świata z talii Jacquesa Vieville’a może stanowić łącznik między Chrystusem w Majestacie a Światem Tarota Marsylii.

 

eyP-lGae47fVkopaF_hhIE_4u8KC18i06R67Cych
 

Na początku XX wieku w murach zamku Sforzów w Mediolanie znaleziono porzucone fragmenty kart Tarota. Wśród tych fragmentów znaleziono dwa atuty z różnych talii, atut Słońca i atut Świata. Wzory na obu z nich są podobne do wzoru z talii marsylskiej. Karta Świata przypomina kartę Świata Jacuesa Vievillle’a, ale tors figury jest uszkodzony i nie można określić płci. Ta karta jest prawdopodobnie starsza niż talie francuskie i może sugerować, że istniał włoski model francuskiej ikonografii.

vO8pT8Agq5m88bwE4G3tVQEr7y0krT-mepQw1yvX

Tarot i przepowiadanie przyszłości

Bez wątpienia większość czytelników tej książki zna Tarota jako talię kart używaną do wróżenia. Jak zbadamy w Rozdziale Drugim, to użycie Tarota zostało spopularyzowane przez okultystów w XVIII i XIX wieku. Chociaż karty zostały stworzone głównie do gier, odkryto niezbite dowody na to, iż zwykłe karty do gry były używane także do wróżenia w renesansie. Oczywiście można się zastanawiać, czy Tarot był również używany do przepowiadania przyszłości. Ponieważ mniejsze kolory w Tarocie są zasadniczo takie same jak zwykła czterokolorowa talia, nie ma wątpliwości, że te karty w Tarocie mogły być użyte do dywinacji. We wspomnianym wyżej Le Sorti z 1540 roku, autor Franceso Marcolino da Forli zalecił używanie tylko dziewięciu kart, z zestawu monet, do swojej metody wróżenia. Można łatwo wybrać te karty z talii Tarota lub talii czterokolorowej. Dlatego, gdy pytamy, czy Tarot był używany do wróżb, tak naprawdę pytamy tylko, czy używano piątego koloru.

 

Posiadamy także kilka szesnastowiecznych odniesień literackich do renesansowej gry towarzyskiej, w której atuty używano do opisania osobowości uczestników. W tym systemie karta była przypisywana osobie z grupy, a pozostali członkowie wyjaśniali, dlaczego została ona przypisywana właśnie tej osobie. Podczas gdy gra kwalifikuje się jako pewien rodzaj wróżbiarstwa, najlepszy dowód na to, że piąty kolor Tarota był niezaprzeczalnie używany do wróżenia w okresie renesansu, pojawia się w pracy opublikowanej w Wenecji w 1527 roku, znanej jako Sonety Merliniego z Cocai. Autorem tej serii pięciu sonetów jest Teofilo Folengo piszący pod pseudonimem Merlini Cocai. Sonety opisują scenę, w której rozdaje się i układa karty atutowe, które następnie służą do ustalenia losów głównych bohaterów opowieści. W bibliotece Uniwersytetu Bolońskiego historyk Franco Pratesi odkrył dokument spisany w 1750 roku, który opisuje podobną metodę wróżenia z wykorzystaniem całego Tarota w Bolonii w tamtym stuleciu. Dowody te sugerują, że we Włoszech istniała ciągła tradycja używania Tarota do wróżenia co najmniej od początku XVI wieku do czasu odkrycia Tarota przez okultystów pod koniec XIX wieku.

 

Poza dowodami literackimi istnieją dowody w samej strukturze Tarota, które sugerują, że Tarot ma związek z wróżeniem z kości. Kostki były powszechnym narzędziem używanym do hazardu i wróżenia w świecie klasycznego antyku, a wróżenie za pomocą kości było nadal praktykowane w średniowieczu i renesansie. W systemach wróżenia, które używają trzech kostek, istnieje 56 możliwych kombinacji rzutu To tyle samo co w kartach o czterech kolorach, z czterema kartami dworskimi w każdym kolorze. W świecie klasycznym, kiedy do wróżenia używano czworobocznych astragali (chodzi o zwierzęce kości śródstopia, które były używane do różnego rodzaju gier – przyp.) zamiast kostek, kombinację pięciu kostek również dawały pięćdziesiąt sześć. W starożytnych technikach wróżenia pięćdziesiąt sześć rzutów astragalami dzielono na cztery kolory, z których każdy był umieszczony na jednym z boków czworobocznej bryłki. W Małych Arkanach nazwy as i dwójka były pierwotnie nazwami jedynki i dwójki na kości. Podobnie, gdy rzucamy dwiema kostkami, mamy dwadzieścia jeden możliwych kombinacji i dwadzieścia jeden odpowiedzi wróżbiarskich, taką samą liczbę jak atuty w Tarocie.   

Tarot współcześnie

Rok 1781 można uznać za linię podziału między wczesną historią Tarota a epoką nowożytną. To właśnie wtedy francuski okultysta Court de Gebelin opublikował pierwszą okultystyczną interpretację Tarota. Jak zobaczymy w następnym rozdziale, po tej dacie okultyści zaczęli interpretować Tarota jako starożytną księgę wiedzy, stworzoną w Egipcie przez grupę mędrców. Według domniemań kierował nimi Hermes Trismegistos, mityczny mędrzec, któremu przypisuje się autorstwo mistycznego zbioru tekstów znanych jako Hermetica. Okultyści zsyntezowali obrazy w Tarocie z asocjacjami hermetycznymi, kabalistycznymi i astrologicznymi. Wiele teorii okultystycznych jest historycznie nieuzasadnionych i wiele z okultystycznych interpretacji Tarota zaprzecza faktycznej ikonografii przedstawionej na ilustracjach tych kart. Jednak nie wszystkie okultystyczne poglądy dotyczące Tarota są fałszywe lub bezwartościowe. W tej książce postaramy się oddzielić okultystyczną plewę od ziaren prawdy.

 

Dzisiaj większość ludzi, którzy poważnie podchodzą do studiowania tarota, zdaje sobie sprawę z jego renesansowej historii i pojmuje, że rzekome egipskie pochodzenie Tarota jest mitem. Jednak ten okultystyczny mit pochodzenia Tarota przetrwał, i jest wciąż obecny, w bardziej subtelnej postaci. Okazuje się, że dyskusje na temat historii Tarota wśród entuzjastów często prowadzą do spekulacji, kto stworzył talię i co ta osoba myślała. Czasami zakłada się, że Tarot został stworzony przez jedną osobę, taką jak mędrzec lub mag, lub przez jedną grupę, taką jak szkoła kabalistów lub jakieś mistyczne bractwo. Ten ciąg myśli jest powiązany z ideą, że istnieje jeden prawdziwy, oryginalny porządek atutów Tarota i jeden oryginalny zestaw symboli.

 

Z dowodów, które przeanalizowaliśmy w tym rozdziale, możemy zobaczyć, że gdybyśmy mogli w całości zlokalizować pierwszą talię Tarota, moglibyśmy być rozczarowani. Możemy go nawet nie rozpoznać jako tarota. Alegoria i zestaw rozpoznawalnej symboliki nie byłby w pełni ukształtowany. Chociaż niektóre wczesne eksperymenty mogły stworzyć dzieła inspirowane mistyką, inne odmiany mogły być nieciekawie ortodoksyjne lub odzwierciedlać proste tradycje ludowe. Co więcej, trudno powiedzieć, która talia jest pierwszym tarotem. Równie dobrze moglibyśmy powiedzieć, że takowy nie istnieje. Tarot ewoluował przez piętnasty wiek i wielu ludzi miało swój udział w jego rozwoju. Tak rozwija się sztuka kolektywna. Taka kreatywność i ciężka praca wielu osób pomogły gotyckim katedrom ewoluować z drewnianych stodół i hal do grubościennych kościołów romańskich, a następnie do wysokich eleganckich świątyń ze witrażami, i to dzięki pracy wielu ludzi Tarot stał się tekstem zachodnich tajemnic, jakim jest dzisiaj.

Edytowane przez Ragna
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Gość Stilla

Na koniec bonus pochodzący z innej książki, mianowicie wykres z "Tarot, dzieje niezwykłej talii kart" Rafała T. Prinke, który pozwala prześledzić rozwój wspomnianych talii :)

 

prinke.png

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Wow..

Niby cosik tam pomogłem w tłumaczeniu jednej częsci, ale w życiu nie spodziewałem się takiego efektu końcowego, i takiego ogromu informacji.. trochę mnie przytkało.

 

  • Lubię to! 1
  • Dziękuję 1
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Dołącz do dyskusji

Możesz dodać zawartość już teraz a zarejestrować się później. Jeśli posiadasz już konto, zaloguj się aby dodać zawartość za jego pomocą.
Uwaga: Twój wpis zanim będzie widoczny, będzie wymagał zatwierdzenia moderatora.

Gość
Dodaj odpowiedź do tematu...

×   Wklejono zawartość z formatowaniem.   Usuń formatowanie

  Dozwolonych jest tylko 75 emoji.

×   Odnośnik został automatycznie osadzony.   Przywróć wyświetlanie jako odnośnik

×   Przywrócono poprzednią zawartość.   Wyczyść edytor

×   Nie możesz bezpośrednio wkleić grafiki. Dodaj lub załącz grafiki z adresu URL.

×
×
  • Dodaj nową pozycję...